ع. م. آغداشلی
آرچا
ایندیهدک معیارلاریندا بلکه اللی دفعه دهییشیکلیک آپارمیشدی. بیر واخت قاشلارین شکلی و توکلرین سیخلیغی بیرینجی رول اویناییردی. چاتما قاشدان دئمک اولار کی، هئچواخت خوشو گلمهمیشدی. گؤرهسن بونا گؤره پستهبهییمدن زهلهسی گئدیر، یوخسا پستهبهییمدن زهلهسی گئتدیگینه گؤره چاتما قاشدان خوشو گلمیردی؟ «گودهمهچه» قاشلاردان خوشو گلمهسه ده چاتما قاشلا مقایسهده البته اونو سئچردی. بعضا اؤز – اؤزونه؛ «کامان قاش یئرینه قیلینج قاش دئسهیدیلر یاخشی اولمازدیمی؟» دئیه سوروشور، لاکین درحال جاواب وئریردی: «یوخ، اوخ کیپریکلرین کامان قاشی اولمالیدیر».
طبیعی کی، قیزلارین گؤزللیگینی قاشلارینین سیخلیغی و فورماسی ایله اؤلچوردو. قاشلاری اونون معیارلاری ایله اؤلچولمهین قیزلارا نئجه ده آجیییردی: «گوزگویه باخسالار هئچواخت سئوینمزدیلر».
قاشین اهمیتینی او قدر آرتیرمیشدی کی، ایشیغا باخاندا بیر گؤزونو یوممالی اولان خوشویا جاماعات «گوننن قورخان» دئیه اله سالسالار دا بئله قاش معیارینا گؤره اونو گؤزل حساب ائدیردی.
سونرا اونون معیارینا بیر نورما دا آرتدی: آلین. آلنی دیک اولاندان خوشو گلمیردی. «یاستی آلین قالین و قارا قاشا نئجه ده اویغوندور»- دئیه همیشه دوشونوردو. چوخ کئچمهدن کیپریکلر ده اونون دقتینی جلب ائتمیشدی. بعضی کیپریکلر کیرپی تیکانینا اوخشاییردی. بئله کیپریکلرین اولماماغی اوماغیندان یاخشیدیر. کیپریگه چوخ دا اوخ دئییبلر! آمما اوزون، سیخ و اهیری اولمالیدیر. گؤز یومولاندا کیپریکلرین اورتا حصهسی بیر – بیریله تاماسدا اولمالیدیر، یالنیز تاماسدا. داراق دیشلری کیمی بیر – بیرینه کئچمهملیدیر. گؤز تامام آچیق اولدوغو حالدا کیپریکلر معین قدر سئیرهلیر، یومولاندا ایسه قالینلاشیر، سیخلاشیر. چونکی بئله کیپریکلره باخاندا دئیه بیلهجکدی:
مست خواب ناز اولوب جمع ائت دل صد پارهمی
کیم اونون هر پارهسی بیر تیر موژگانیندادیر.
یاناقلار حاققیندا دا دوشونموش و اؤز معیارینی معینلشدیرمیشدی: «آل یاناق» دئسهلر ده اونون «چؤهرایی»سینی بهیهنیردی. البته بیر آز دا قاباریق گؤرونسه داها یاخشی اولار.
بورونا گلدیکده ایسه؛ «اعتراف ائتمهلییم کی، هله ده بورون حاققیندا جاماعاتین نه دئدیگینی باشا دوشمهمیشم» دئیه دوشونوردو. دوغرودان دا خیردا بورونلا بؤیوک بورونون فرقینده دئییلدی. فقط یاراشیق آختاریردی. بعضا حتی معین آدامین بورنونون خیردا اولدوغونو دئینده تانیشلاری اله سالیردی اونو: «بونون هاراسی خیردادی آخی...».
دوداقلارین شکلینده ده اونون معیاری باشقالارینکی ایله تام فرقلی ایدی. غریبه ده اولسا او یالنیز تام آغلا تام قارانی بیر – بیریندن سئچیردی...
آز قالدی آلنینی سئلف سئرویسین شیشه قاپیسینا چیرپسین. فیکیر زنجیرینین حلقهلری پاخلا – پاخلا اولوب یئره سپهلندی. «دئیهسن هله ناهارا چوخ قالیر» دئیه قاییتماق ایستهدیکده خدمتچی «همین آدامدیر» دئدی و قاپینی آچدی. او ایچهری گیریب همیشهکی کیمی بیرینجی آدام اولاراق خؤرهک جرگهسینده دایاندی. خؤرهیین پایلانماسینا هله ایگیرمی دیقه قالیردی. بیردن طلبهلرین آخینی باشلاندی و هله بئش دیقه کئچمهمیش جرگهده ازدحام یاراندی. بئله حاللاردا همیشه چوخ ناراحاتلیق چکیردی. قانون – قایدا آدلی سؤزه یاد اولان آداملار یا جرگهیه سوخولور و نؤوبهسیز خؤرک آلیردی، یا دا آیدین کیمی بیرینی تاپیب ژئتونلارینی اونا وئریردیلر. بئله آداملار بعضا حتی بو، اؤز خؤرهیینی آلیب حرکت ائتمک ایستهدیکده اونا طرف شوتویور، ژئتونو وئریب؛ «قربانئت واسه من ام غذا بگیر» دئییر و آیدینین او گونکو اووقاتینا حارام قاتیردی.
بو دفعه خؤرک پایلانماق ایستهدیکده آیریلاریندان فرقلی گؤرکم وداورانیشا مالیک اولان او قیز سئلف سئرویسه گیردی. لاکین جرگهدهکی ازدحامی گؤرنده امیدینی ایتیرمیش مارالا دؤندو: اسکیکی یاریم ساعات جرگهده دورمالی ایدی...
آیدینین بئینینده بیر فیکیر یاراندی: بونا قییماق اولارمی؟ آمما درحال باشقا بیر فیکیر اونون یئرینی آلدی: آده! بئله ایشدن زهلهسی گئدن قوچاق! نه تئز یومشالدین؟ سونرا اولکی فیکرینی اساسلاندیرماغا باشلادی:
- اولا بونو او جور آداملارا قاتماق اولماز!
داخیلی بیر وارلیق:
- آدام آدامدی ده، نیه قاتماق اولماز؟
- آخی بونون بیرینجی دفعهسیدیر!
همین داخیلی وارلیق:
- قوچوم! ائله بیرینجی گناهی اساسلاندیرماق بیزی بو گونه سالیب ده، بو سؤز سنه یاراماز.
- ایکینجیسی، آخی بو ندنسه تلهسیر!
ینهده داخیلی وارلیق:
- بونا قالسان هامی تلهسیر!
آیدین نهایت فیکرینی اساسلاندیرا بیلدی:
- بورا اؤز آرامیزدیر، بو قیز سون درجه گؤزلدیر آخی...
قیزا طرف دؤندو. دونیادا اوندان باشقا هئچکیم یوخموش کیمی گؤزلرینی اونا دیکدی. بو باخیشلار؛ «اولسون، گتیر ژئتونو، سنه ده خؤرک آلیم» دئییردی. اؤز اینامینی تاپدالاماغی باجاران آیدینین بو لووغالیق ایفادهلی جملهسی یئرینی سئوگی ایفاده ائدن جملهیه وئردی: «سنه خؤرک آلماق منیم جانیما نوشدور». گؤزللیگین قارشیسیندا باش اهیمکدن باشقا یول یوخدور. نهایت تمنا یاغان ایفاده اونون وارلیغینا حاکیم کسیلدی: «بیلسئیدین، امرینی مندن اسیرگهمزدین». قیز ایسه هئیکل کیمی دایانیب جرگهیه باخیردی. هاردان معلوم بلکه اونون دا کؤنلو ضیدیتلی فیکیرلرین دؤیوش میدانینا چئوریلمیشدی:
«گؤرهسن آدامین بو اوغلاندان نیه خوشو گلیر؟ نه سن دئین بوی – بوخونو وار، نه ووروب ییخاندی، نه ده قیزلارلا داورانیشدا حاضیر جاوابلیغی باجاران آدامدیر. کؤرکمیندن وارلی بالاسینا دا اوخشامیر... آمما بورا اؤز آرامیزدیر، قورخمازلیغینا، نجیبلیگینه، صداقتینه، عاغلینا، ذکاسینا سؤز یوخدور... باشقالاری کیمی اوزده مجمعه جیران، دالدادا ایسه بیرجه نؤمره اوچون تولکو یالتاقلیغینا اوغرایان دئییل...
منه قالسا اوغلانا لازیم اولان هر نه بوندا وار... گؤرهسن بوندان ایستهییممی منه خؤرک آلسین؟ سؤزومو قایتارسا نئجه؟ آخی بوندا بیر عنادلیق دا وار!...».
خؤرک پایلایانین اوچونجو خطابیندا آیدین اؤزونه گلدی. قیزدان اومیدینی تامامیله اوزوب، بوشقابا چکیلمیش استانبولی پیلوو گؤتورمک ایستهینده قیز سرعتله اونا طرف گلدی. ژئتونو اوزاداراق؛ «زحمت اولماسا منه ده خؤرک آلین» دئدی.
گؤزلریندن ممنونلوق حسی یاغان اوغلان هئچ بیر سؤز دئمهدن ژئتونو آلدی. قیز ایسه اوغلانین و اؤزونون قاشیق – چنگلینی، لیوانینی و سوپونو سینییه قویوب آپاردی.
بوجاقداکی بیر ماسانی سئچهرک آرخاسینا کئچدی. اوغلان چوخ کئچمهدن خورکلری گتیردی. قیزینکینی وئردیکدن سونرا اونون هئچ بیر تکیلیفینی گودمهدن و اجازه آلمادان اگلشدی. آمما درحال اؤزونو قیناماغا باشلادی: «هئچ اولماسا بیر سؤز دئ، اجازه آل، گولر اوزون اولسون، یاخشیلیغین باشووا دهیسین...».
اوغلان تامامیله اؤزونو ایتیرمیشدی. یارامازسیزلیقلارینی جبران ائلهمک قرارینا گلدی و قیزا دؤندو:
- من هر گون سنه خؤرک آلارام...
سؤز ائله بوراداجا قورتارسایدی، درد یاری ایدی. آمما اونو داوام ائتدیرمکله وضعیتی داها دا مرکبلشدیردی:
- منتی یوخدور، منیم بورجومدور!
قیز بو ایفادهلرین نه قدر گولونج اولدوغونو البته بیلیردی. آمما عینی حالدا اوغلانی دا باشا دوشوردو. او، اوغلانی چیخیلمازلیقدان قورتارماق اوچون سؤز گلیشی دئدی:
- گونده اون بیر یاریمدا سئلف سئرویسه گلیرسیز؟
اوغلان هله ده اؤزونو تاپمامیشدی:
- بلی، نئجهبهیم؟
- هئچ، ائله بئله ...
اوغلانین قیریشیغی بیر آز آچیلدی:
- سیز نئچهده گلیرسیز؟
- من ده اون بیر یاریمدا.
- نئجه ده گؤزل تصادفدور!
بیر آز سکوتدان سونرا قیز:
- دوغرودان دا گؤزل تصادفدور.
کلمات کلیدی:
